İlk yardım nedir, ilk yardımcı kimdir, acil tedavi nedir, 112’yi aradığımızda hangi bilgileri vermeliyiz, 112’yi hangi durumlarda aramalıyız… gibi pek çok sorunun yanıtlarını sizlere ilerleyen bölümlerde aktaracağız. Ehliyet alacak olanlar ya da herhangi bir iş yerinde çalışanlara ilk yardım dersleri veriliyor, ama pek çoğumuzun da ilk yardım nedir, acil tedavi nedir, 112’yi hangi durumlarda aramalıyız, ilk yardımcı kimdir… gibi çok basit soruların yanıtlarından dahi haberi yok. Oysa tüm bu soruların yanıtlarını sadece araba kullananlar; ya da çalışanlar değil, herkes bilmeli. Çünkü insan hayatı çok önemli ve hangimizin başına ne zaman ne geleceğini hiç birimiz bilmiyoruz.
İlk Yardım Nedir?
Kaza gibi, insan hayatını tehlikeye sokan durumlarda, sağlık görevlileri yardıma hazır olana kadar, kişinin hayatını kurtarmak ya da durumunun daha kötüye gitmesini önlemek adına, ilaçsız, ortamda bulunan araç gereçler kullanılarak yapılan müdahaleye ilk yardım adı verilmektedir.
İlk yardımın amaçları:
■ Hasta ya da yaralının hayati tehlikesini ortadan kaldırmak
■ Hasta ya da yaralının yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmesini sağlamak
■ Hasta ya da yaralının durumunun kötüye gitmesini önlemek
■ Kişinin daha kolay iyileşmesini sağlamak
İlk yardımın temel uygulamaları: Koruma, Bildirme ve Kurtarma’dır. Kısaca KBK olarak belirtilebilir.
Koruma: Kazanın gerçekleştiği yerde, olay sonrasında, sonuçların ağırlaşmasını önlemek adına olay yerini değerlendirmeyi, burada oluşabilecek tehlikeli durumları önlemeyi kapsar.
Bildirme: Olayın, en hızlı şekilde telefon ya da diğer kişileri kullanarak, gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmesini kapsar ki Türkiye için Acil Yardım telefon numarası: 112’dir.
Kurtarma: Hasta ya da yaralılara müdahalenin olabildiğince hızlı ama sakin şekilde yapılması sürecini kapsar. Kurtarma sürecinde öncelikli olarak yapılması gerekenleri maddeler halinde sıralamak istersek:
■ Hasta ya da yaralnın durumu belirlenir. Öncelikli müdahalenin ne için yapılacağı belirlenir.
■ Hasta ya da yaralının korku ve endişesi varsa giderilir.
■ Hasta ya da yaralıya müdahale sırasında yardımcı olacak kişiler belirlenir.
■ Hasta ya da yaralının durumunun kötüleşmesi için kişisel olanaklar değerlendirilerek müdahalede bulunulur.
■ Kırık varsa, yerinde müdahale edilir.
■ Hasta ya da yaralının sıcak tutulması sağlanır.
■ Hasta ya da yaralının kendi yarasını görmesine engel olunur.
■ Müdahalelerin, hasta ya da yaralıyı hareket ettirmeden yapılmasına dikkat edilir.
■ Hasta ya da yaralının, en uygun yöntemlerle, en yakın sağlık kuruluşuna ulaşması sağlanır. Ancak hastanın durumu eğer çok ağır değilse ve hayati tehlikesi yoksa, bu süreçte hasta yerinden kıpırdatılmadan, 112’nin gelmesi beklenmelidir.
Acil Tedavi Nedir?
Hasta ya da yaralı kişilere, doktor ve sağlık görevlileri tarafından, acil tedavi ünitelerinde yapılan tıbbi müdahaleye acil tedavi adı verilmektedir.
İlk yardım ve acil tedavi birbirinden farklı şeykerdir. İlk yardımı, konu hakkında eğitim almış olan herkes, olay yerinde, ortamda bulunan araç gereçlerle yapar. Amaç kişinin hayatını kurtarmak ya da durumunun daha kötüye gitmesini önlemektir. Acil tedavi ise tıbbi müdahaledir. Tıbbi araç gereçlerle yapılır. Bu konuda ehliyeti olan kişiler tıbbi müdahale uygulayabilirler.
İlk Yardımcı Kimdir?
İlk yardımı, olay yerinde, tıbbi araç gereç kullanmadan, hasta ya da yaralıya, onun hayatını kurtarmak ya da durumunun daha kötüye gitmesini önlemek adına uygulayan; bu konuda eğitim almış kişilere ilk yardımcı adı verilmektedir.
İlk yardımın gerektiği ortamlarda kişiler genellikle telaşlı ve heyecanlıdır. Bu noktada, ilk yardımcı sakin; ama kararlı bir şekilde sorumluluğu alacak ve olaya gerekli müdahaleyi yapacak kişi olmalıdır. Bu noktada ilk yardımcının sahip olması gereken bazı özellikler bulunmaktadır:
■ İnsan vücudu hakkında gneel bilgilere sahip olmalıdır.
■ Kendi can güvenliğini, müdahale sırasında koruyabilmelidir.
■ İlk yardımcı sakin kalabilmeli, pratik olmalı ve kendine güvenmelidir.
■ Olay yerinde, ortamda bulunan araç gereçleri, hasta ya da yaralının yararına değerlendirebilmelidir.
■ Olayı en hızlı şekilde, 112’yi arayarak, doğru şekilde bildirebilmelidir.
■ Çevrede bulunan kişileri değerlendirerek, onlardan yardım alabilmelidir.
■ İletişim yeteneği iyi olmalıdır.
112’yi Aradığımızda Hangi Bilgileri Vermeliyiz?
■ 112’yi aradığınızda sakin olmalı, eğer sakin değilseniz, sakin bir kişinin 112’yi aramasını sağlamalısınız.
■ 112 merkezinin size soracağı sorulara doğru yanıtlar vermelisiniz.
■ Olay yerinin kesin adresini verirken, oraya yakın, en iyi bilinen cadde ya da yerin adını da vermelisiniz.
■ Gerek olması halinde size ulaşılabilmesi için, adınızı ve telefon numaranızı doğru şekilde vermelisiniz.
■ Hasta ya da yaralının adını vermeli ve olay hakkında bilgi de vermelisiniz.
■ Hasta ve yaralıların sayısı ve durumu hakkında bilgi vermelisiniz.
■ Hasta ya da yaralıya yapılan ilk yardım uygulamaları hakkında bilgi vermelisiniz.
■ 112 merkezde görüştüğünüz kişi sizden gerekli tüm bilgileri aldığını size belirtinceye kadar telefonu kapatmamalısınız.
Hayat Kurtarma Zinciri Nedir?
Dört halkadan oluşan hayat kurtarma zincirinin son iki halkası ilk yardımcının görevi olmayıp, ileri yaşam desteğine aittir. Hayat kurtarma zincirinin söz konusu dört halkasını şu şekilde sıralayabiliriz:
■ 1. Halka: Sağlık kuruluşuna haber vermek (112’yi aramak)
■ 2. Halka: Olay yerinde temel yaşam desteği vermek
■ 3. Halka: Ambulans ekiplerinin müdahalesi
■ 4. Halka: Hastane acil servislerinde yapılan müdahale
İlk Yardımın ABC’si Nedir?
Hastanın bilinci kontrol edilmeli; eğer kapalı ise ilk yardımın ABC’si hızlı bir şekilde değerlendirilmelidir:
■ A) Hava yolu açık mı?
■ B) Solunum var mı? (Bak – Dinle – Hisset)
■ C) Dolaşım sağlıklı mı? (Şah damarından beş saniye nabız alınarak değerlendirme yapılır)